Οι ενοχές είναι ένα πολύτιμο συναίσθημα που μας βοηθά να διατηρήσουμε τον έλεγχο και να ρυθμίσουμε τη συμπεριφορά μας. Σε έναν βαθμό είναι επιθυμητές γιατί μας υπενθυμίζουν τις υποχρεώσεις μας. Είναι χρήσιμες όταν έχουν να κάνουν με τον προσδιορισμό μας, με το ποιοί είμαστε ( με την ακεραιότητά μας, με την τιμιότητά μας). Όταν όμως έχουν να κάνουν με τις επιλογές μας, είναι ένα βαρύ φορτίο από το οποίο πρέπει να απαλλαγούμε. Όπως έχει πει και ο αγαπημένος Χόρχε (Μπουκαι), “δεν μπορούμε να κάνουμε πάντα αυτό που θέλουμε, αλλά μπορούμε ποτέ να μην κάνουμε αυτό που δεν θέλουμε”.
Το προφίλ του ενοχικού
Ο ενοχικός είναι άνθρωπος με χαμηλή αυτοεκτίμηση, ματαιώνεται εύκολα και διστάζει να θέσει όρια φοβούμενος ότι έτσι θα χάσει την αποδοχή των άλλων. Παραμελεί τις ανάγκες του αφού βάζει το «πρέπει» πάνω από το «θέλω». Μοιάζει να αγνοεί ότι το “Ναι» δεν αποτελεί μονόδρομο και ότι υπάρχει και η επιλογή του «Όχι».Έχει μια προθυμία να αναλάβει ακόμη και ευθύνες που δεν του αναλογούν. Τα ενοχικά συναισθήματα δυσχεραίνουν τη ζωή του και του αφαιρούν τη χαρά. Έχει τιμωρητική στάση απέναντι στον εαυτό του και αυτολογοκρίνεται αυστηρά αν νιώσει ότι δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των άλλων αφού επιζητά απεγνωσμένα την επιδοκιμασία τους. Είναι υπερβολικά διαθέσιμος σε φίλους που τον χρειάζονται ( People – Pleasing) και κάνει μεγάλες εκπτώσεις στις απόψεις του προκειμένου να μην προκαλέσει αισθήματα δυσαρέσκειας σε αυτούς που τον ενδιαφέρουν. Όλος ο χρόνος του περιστρέφεται γύρω από το να φροντίζει τους άλλους και αναλαμβάνει περισσότερες δεσμεύσεις από αυτές που μπορεί να αντέξει. Το όχι του είναι σπάνιο και είναι συνυφασμένο με την ενοχή, πράγμα που τον καθιστά έρμαιο των επιθυμιών των άλλων. Εμπλέκεται σε σχέσεις αυτοθυσίας και παραιτείται από οποιαδήποτε διεκδικητική συμπεριφορά. Έχει ξεχάσει πως το να αγαπά τον εαυτό του είναι σημαντικότερο από το να είναι πάντα προσβάσιμος στους άλλους. Λειτουργεί κάτω από το πρίσμα των ενόχων – ασυνείδητα συνήθως, οι οποίες και καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη διάθεσή του. Στον πυρήνα του είναι βαθιά ανασφαλής αφού θεωρεί ότι η έλλειψη προθυμίας του θα τον οδηγήσει στο να δει μέλη του σώματος των φίλων του που δεν έχει ξαναδεί ( την πλάτη και τον σβέρκο).Τα σημεία δηλαδή που βλέπουμε όταν κάποιος αποχωρεί, όπως λέει και ο αγαπημένος Χορχε Μπουκάι.
Πως μπορούμε να οριοθετήσουμε τον εαυτό μας και να πούμε το πολυπόθητο ΟΧΙ;
- Θέτω προτεραιότητες και βάζω φρένο στο πόσο θα προσφέρω ( είμαι διαθέσιμος από τις 3 μέχρι τις 5).Αναλογίζομαι πως μεταφράζεται το ναι μου και τι επιπτώσεις θα έχει στη ζωή μου.
- Κάθε φορά που βρίσκομαι σε δίλημμα και δεν ξέρω αν θα πρέπει να απαντήσω καταφατικά η αρνητικά, κάνω στον εαυτό μου τις εξεις ερωτήσεις: Ποσό θα αυξήσει τα επίπεδα του άγχους μου αυτή μου η προθυμία; Τι θα πρέπει να θυσιάσω; Τι κόστος θα έχει για εμένα ;( Όπως έχει πει ο αγαπημένος Γιάλομ, οι επιλογές αποκλείουν. Για κάθε ναι πρέπει να υπάρχει και ένα όχι ).
- Είμαι πειστικός στο όχι μου αλλά και ενσυναισθητικός ( είναι πολύ δύσκολο αυτό που περνάς, όμως αυτήν την περίοδο έχω αναλάβει υπερβολικά πολλές δεσμεύσεις και θα ήμουν ασυνεπής αν αναλάμβανα μια ακόμη).
- Αποτυπώνω με λόγια τα συναισθήματά μου αφού αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να αποφύγω τη φθορά. Αυτό προϋποθέτει να είμαι προετοιμασμένος να πάρω το ρίσκο ότι αυτό που θα πω μπορεί να μην αρέσει και να γίνω δυσάρεστος. Θα έχω όμως επικοινωνήσει την αλήθεια μου.
Η εποχή που διανύουμε επιτάσσει να είμαστε σε μια διαρκή εγρήγορση, να είμαστε μόνιμα ικανοί να ανταπεξέλθουμε στις προκλήσεις. Χρειάζεται όμως να αποδεχθούμε και να αγαπήσουμε τον εαυτό μας με τα τρωτά του σημεία και να καλλιεργήσουμε τον αυτοσεβασμό μας. Έτσι θα ελαχιστοποιήσουμε και τις ενοχές. It’s all about balance!
