Στην εποχή μας, έχουμε πολύ λιγότερες ευκαιρίες να βαρεθούμε, λόγω της τεχνολογίας και των λοιπών ερεθισμάτων.Παρόλα αυτά, δείχνουμε να φοβόμαστε περισσότερο από τους προγόνους μας την πλήξη, πράγμα αδικαιολόγητο, αφού εκείνοι είχαν σημαντικούς λόγους να βαριούνται λόγω της έλλειψης παροχών και ανέσεων. 

Αυτόν τον φόβο, τον έχουμε μεταδώσει και στα παιδιά μας, αφού δεν τα αφήνουμε να βαρεθούν και ψάχνουμε αγωνιωδώς εναλλακτικές στη βαρεμάρα τους. Πρέπει όμως να καταλάβουμε, ότι η ανία και η πλήξη είμαι δωρα και ευκαιρίες για τα παιδιά. Μέσω αυτών, μπορούν να αναδυθούν πολύτιμες δεξιότητες, όπως η δημιουργικότητα, η επιμονή, η υπομονή και η ευρηματικότητα. Όλες αυτές οι δεξιότητες έχουν ως κοινό παρονομαστή την αυτοπεποίθηση.

Δυστυχώς, οι γρήγοροι ρυθμοί της εποχής μας, καθιστούν την αδράνεια και τη ραθυμία απαγορευτικές. Έτσι, εκτός από τα υπολοιπα γονεϊκές βάρη, εμείς οι γονείς, είμαστε επιφορτισμένοι με ένα ακόμα: αυτό του διασκεδαστή. Αν δεν αναλάβουμε αυτόν το ρόλο, νιώθουμε ενοχικά, αφού θεωρούμε ότι στερούμε από τα παιδιά μας τη δυνατότητα να γίνουν η καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους. Έτσι όμως δεν επιτρέπουμε στα παιδιά μας να νιώσουν την απόγνωση της πλήξης και να αναλάβουν δράση. Δεν τους προσφέρουμε τη δυνατότητα να ανακαλύψουν μόνα τους τι είναι αυτό που θα τους κάνει να νιώσουν χαρά μέσω του πειραματισμού, της εξερεύνησης και του λάθους βεβαίως ( trial and error ), που είναι αναπόσπαστο κομμάτι της διαδικασίας της μάθησης. Προϋπόθεση βέβαια είναι ο περιορισμός του χρόνου μπροστά στις οθόνες, διαφορετικά θα επέλθει η αποχαύνωση.

Ας αφήσουμε λοιπόν τα παιδιά μας να βάλουν τη φαντασία τους να δουλέψει, φτιάχνοντας κάτι από το τίποτα ( αυτοσχέδιες κατασκευές, επινόηση ιστοριών ). Ετσι, δε θα σκοτώσουν μόνο την ώρα τους, αλλά θα έρθουν αντιμέτωπα και με μια πρόκληση: αυτήν του να περνούν και μόνα τους καλά. Το μοναχικό παιχνίδι τα κάνει πιο αυτόνομα και ενισχύει τη θετική αυτοεικόνα τους. Η βαριεστημάρα όμως δε βοηθά τα παιδιά να παίζουν μοναχικά μόνο. Πολλές φορές τα αναγκάζει να ακονίσουν τα social skills τους ( κοινωνικές δεξιότητες ), αφού για να καταπολεμήσουν τη βαρεμάρα τους, μπορεί να στραφούν σε άλλους ανθρώπους μικρούς ή μεγάλους, κάτι που αν δεν έπλητταν, δεν θα το έκαναν. Ένα άλλο όφελος που επιφέρει η ανία των παιδιών, είναι ότι τα βοηθά να χαλαρώσουν το υπερδραστήριο μυαλό τους για να επανέλθει αργότερα ακόμη πιο λειτουργικό.

Όλα αυτά βέβαια καλό είναι να τα ενισχύσουμε μέσω του δικού μας παραδείγματος. Αν εμείς βαρυγκομούμε και δεν μπορούμε να απολαμβάνουμε το χρόνο που περνάμε μόνοι μας, το ίδιο θα κάνουν και αυτά. Αν δείχνουμε να αντλούμε ευχαρίστηση από αυτό, το μήνυμα θα ληφθεί και θα περάσει στο υποσυνείδητο των παιδιών.

Τι συμβαίνει όταν δεν αφήνουμε τα παιδιά  μας να βαρεθούν;

Αν έχουμε περάσει στα παιδιά μας το μήνυμα ότι πρέπει να είναι υπερδραστήρια, θα γίνουν ανυπόμονοι και ανικανοποίητοι ενήλικες που θα αναζητούν διαρκώς έντονες συγκινήσεις και που αν δεν τις βρουν θα δυστυχήσουν. Ίσως οδηγηθούν ακόμη και σε ακραίες συμπεριφορές για να νιώσουν αυτόν τον ενθουσιασμό. Δεν είναι λοιπόν δικη μας δουλειά να τους βρούμε με τι να ασχοληθούν για να περάσουν καλά. Σίγουρα θα τους αποκαλύψουμε κάποιες επιλογές, αλλά κάποιες φορές θα τα αφήσουμε να βαρεθούν, πρέπει να τα αφήσουμε να βαρεθούν!

Λέγεται πως η αληθινή αγάπη είναι άνευ όρων, πως απελευθερώνει και δε δεσμεύει. Αυτό όμως καταρρίπτεται, αφού σε όλες τις συναισθηματικές σχέσεις, ερωτικές, φιλικές ή συντροφικές, αποζητάμε κάποια αμοιβαιότητα. Απαιτούμε δηλαδή οι άλλοι να μας αποδέχονται όπως τους αποδεχόμαστε, να μας νοιάζονται όπως τους νοιαζόμαστε και να μας αγαπούν, όπως τους αγαπάμε. 

Φωτεινή εξαίρεση αποτελεί η σχέση γονέα παιδιού, όπου πράγματι κυριαρχεί η άνευ όρων αγάπη: μια αγάπη που δεν θέτει όρους και διατηρείται στο ακέραιο ανεξάρτητα αν ανταποκρίνεται ή όχι το παιδί. Εξάλλου, εμείς οι γονείς έχουμε κάνει ειρήνη με το γεγονός ότι τα παιδιά μας είναι αδύνατο να μας αγαπήσουν τόσο δυνατά όσο τα αγαπάμε εμείς. Γνωρίζουμε εκ προοιμίου ότι εκείνα θα νιώσουν αντίστοιχη αγάπη μόνο όταν γίνουν και εκείνα με τη σειρά τους γονείς και αποδέκτες θα είναι τα δικά τους παιδιά .

Ο δεσμός λοιπόν μεταξύ γονέα παιδιού δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να χαρακτηριστεί ως ισορροπημένος, αφού το σχήμα του θα είναι ετεροβαρές, πάντοτε υπέρ των παιδιών. Δεν υπάρχει καμία δικαιοσύνη σε αυτό το σχήμα, αφού πάντα οι γονείς έχουμε μεγαλύτερες ευθύνες αλλά και προθυμία να προσφέρουμε περισσότερα. Η ανταμοιβή βέβαια μας αποζημιώνει.

Πολλές φορές πέφτουμε σε ατοπήματα, αφού ως γονείς, φοράμε μια μάσκα παντοδυναμίας και δείχνουμε άτρωτοι, κρύβοντας την άγνοιά μας για όσα αγνοούμε. Έτσι, τα παιδιά μας εξιδανικεύουν, κάτι που είναι αναγκαίο όσο τα παιδιά είναι μικρά, αλλά καταλήγει επικίνδυνο, αν διατηρηθεί αυτή η εξιδανίκευση σε μεγαλύτερες ηλικίες. 

Τι πρέπει να κάνουμε;

Να βάλουμε τέλος σε αυτήν την ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας μας και να δείξουμε στα παιδιά μας αυτό που πραγματικά είμαστε: κοινοί θνητοί, με δυνατότητες και αδυναμίες. Αυτό, σίγουρα θα απογοητεύσει τα παιδιά μας, αφού θα συνειδητοποιήσουν τους περιορισμούς μας, ταυτόχρονα όμως θα τα ενδυναμώσει και θα τους ανοίξει τον δρόμο για την ενηλικίωση.

Ένα άλλο γονεϊκό ατόπημα, είναι η παραβίαση ελευθερίας. Ο γονεϊκός ρόλος, έχει θεσμοθετηθεί ως ο άχαρος ρόλος, που αποφασίζει για λογαριασμό των παιδιών, με πρόσχημα τις εμπειρίες και τις γνώσεις των γονέων. Ο ρόλος αυτός, εμποδίζει τα παιδιά μας να αυτονομηθούν, αφού καραδοκεί ο φόβος της αβεβαιότητας, που προκαλείται από την ελευθερία που φέρνει η αυτονόμησή τους.

Τι πρέπει να κάνουμε;

Για να εξασφαλίσουμε ότι τα παιδιά μας θα γίνουν ευτυχισμένα και όχι απλώς ευχαριστημένα επειδή τους έχουμε ικανοποιήσει κάποιες από τις επιθυμίες τους, θα πρέπει να λειτουργήσουμε ως ψυχοθεραπευτές. Θα πρέπει να τα εφοδιάσουμε με τα κατάλληλα εργαλεία, ώστε να μπορούν να ψάχνουν μόνα τους και να βρίσκουν όσα ζητούν, υπερνικώντας ει δυνατόν τα όποια εμπόδια. Από την άλλη, αυτό που σίγουρα δεν πρέπει να κάνουμε, όσο δελεαστικό και αν φαντάζει, είναι να μετατραπούμε σε χορηγούς των επιθυμιών τους, αφού αυτό δεν θα τα οδηγήσει στον δρόμο της ευτυχίας, αλλά σε αυτόν της στιγμιαίας απόλαυσης.

Σε αυτό το γονεϊκό ταξίδι, οφείλουμε να είμαστε διαρκώς αφυπνισμένοι όσον αφορά τις ανάγκες των παιδιών μας, να προσπαθούμε να ανακαλύπτουμε τι είναι αυτό που κάθε φορά χρειάζονται για να εξελιχθούν, και ιδανικά, δεν τους το προσφέρουμε, αλλά τους διευκολύνουμε την πρόσβαση σε αυτό που αναζητούν. Άλλωστε, η λέξη γονέας είναι συνυφασμένη με τη λέξη φροντίδα και προσφορά. 

Προσοχή όμως! Τα παιδιά μας δεν θέλουν να μας βλέπουν να θυσιαζόμαστε γι αυτά, να καταστρέφουμε τη ζωή μας με πρόσχημα την γονεϊκή μας ιδιότητα. Κανένα παιδί δεν αντέχει το βάρος να αποτελεί τον μοναδικό λόγο για την ευτυχία των γονιών του. Για να αποτελέσουμε λοιπόν ένα υγιές πρότυπο γι αυτά, φροντίζουμε να διατηρούμε ζωντανά και άλλα κίνητρα και επιδιώξεις στη ζωή μας και να μην περιοριζόμαστε στα μητρικά ή πατρικά καθήκοντα.

Albert Einstein, Vincent Van Gogh, Isaac Newton, Leonardo Da Vinci, Johann Sebastian Bach, Ludwig van Beethoven, Amadeus Mozart, Andy Warhol, Bill Gates, είναι μόνο κάποιοι που συγκαταλέγονται στη λίστα με τα μεγάλα ονόματα των αυτιστικών. Πριν κάποια χρόνια, ονομάζονταν άτομα με σύνδρομο Asperger. Τα τελευταία χρόνια όμως, ο όρος αυτός δεν χρησιμοποιείται πια και όποιοι πληρούν τα παρακάτω κριτήρια, διαγιγνώσκονται ως υψηλής λειτουργικότητας αυτιστικοί: χαρισματικά άτομα με βασικά ελλείμματα στην κοινωνική αλληλεπίδραση και τη λεκτική επικοινωνία, με έλλειψη βλεμματικής επαφής, με στερεότυπες έως και εμμονικές συμπεριφορές, με μια αδεξιότητα στην κίνηση, με αδυναμία διαχωρισμού κυριολεξίας και μεταφοράς και με μια περιορισμένη γκάμα ενδιαφερόντων.

Does it ring a bell? (Ακούγεται οικείο;)

Ευλόγως, καθώς σχεδόν όλοι γνωρίζουμε κάποιον που είναι έξυπνος αλλά λίγο αφελής, που μπορεί να λύσει απαιτητικές μαθηματικές εξισώσεις αλλά διερωτάται πώς μπορεί κάποιος να πετάξει από τη χαρά του, που σας θυμίζει όλα τα γενέθλια φίλων, συγγενών αλλά και απλών γνωστών. Που έχει αναπτυγμένη αντιληπτική ικανότητα, που είναι υψηλής ευφυΐας αλλά που δυσκολεύεται να διαβάσει πίσω από τις λέξεις. Που πολλές φορές νιώθετε ότι του δείχνετε κάτι και βλέπει το δάχτυλο, εστιάζει δηλαδή στο ασήμαντο, βλέπει το δέντρο και χάνει το δάσος. Κάποιον που μπορεί να νιώθει πολύ βαθιά συναισθήματα για εσάς, αλλά να δυσκολεύεται να εμβαθύνει σε αυτά. Κάποιον που να έχει τη διάθεση να συγχρωτιστεί με τους γύρω του αλλά να δυσκολεύεται να το καταφέρει. Κάποιον με υψηλή διανοητική, αλλά χαμηλή συναισθηματική νοημοσύνη, που δυσκολεύεται να ονομάσει, να εντοπίσει και να εκφράσει λεκτικά αυτά που νιώθει.

Θεραπεύεται;

Βελτιώνεται σημαντικά, αν υπάρξει σωστή θεραπευτική παρέμβαση σε μικρή ηλικία και τελικά παραμένουν ψήγματα δυσκολίας σαν στοιχείο του χαρακτήρα, κυρίως στο κοινωνικό κομμάτι. Σίγουρα κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, όμως σαν παιδιά θα πρέπει να δουλευτούν εργοθεραπευτικά μέσω της αισθητηριακής ολοκλήρωσης ( τραμπολίνο, ειδικές μπάλες, κούνιες) που αποσκοπεί στη γενικότερη οργάνωσή τους και στην  ενίσχυση της κοινωνικής τους συμμετοχής.

Η λογοθεραπευτική παρέμβαση επίσης βοηθά σημαντικά όταν δεν επικεντρώνεται μόνο στο λόγο, αλλά στον σφαιρικό τρόπο συμπεριφοράς του παιδιού. Αυτό επιτυγχάνεται πολύ αποτελεσματικά μέσω της άσκησης της σειροθέτησης, η οποία βοηθά στο να μπορεί κανείς να εκτελεί εντολές, εμπλουτίζει το λεξιλόγιο, αναπτύσσει τον περιγραφικό λόγο και ενισχύει  την προσοχή και την ανάπτυξη αλληλουχίας γεγονότων. Ενισχύει ακόμη και την ανάπτυξη πρωτοβουλιών, αφού το παιδί μαθαίνει να παίρνει πρωτοβουλίες, να προτείνει λυσεις και να μη λειτουργεί ως παθητικός δέκτης.

Πολύ βοηθητική είναι και η δραματοθεραπεία, που μέσω θεατρικού παιχνιδιού διδάσκει στα παιδιά με παιγνιώδη τρόπο τη συγκέντρωση. Τα βοηθά να εξάψουν τη φαντασία τους μέσω της υπόδησης ρόλων και του αυτοσχεδιασμού και να έρθουν σε επαφή με διάφορα συναισθήματα εκτός από τα προφανή ( χαρά, λύπη). Έτσι, μπορούν πιο εύκολα να αποκωδικοποιήσουν και το δικό τους συναίσθημα αλλά και των άλλων.

Προφίλ

Ο υψηλής λειτουργικότητας αυτιστικός, είναι συνήθως άνδρας, αφού εκείνοι είναι πιο επιρρεπείς. Είναι οριοθετημένος, με ισχυρή αίσθηση του δικαίου και του καθήκοντος. Πολύ τυπικός ως υπάλληλος και πολύ προικισμένος με ταλέντο στη μουσική, στη ζωγραφική, ή σε κάποια άλλη μορφή τέχνης. Βρίσκει ικανοποίηση

στο να εστιάζει εμμονικά σε κάτι, όπως ο Αndy Warhol με τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα του. Μπορεί να ασχοληθεί με τα μαθηματικά, τη φυσική ή τους υπολογιστές με μεγάλη ευκολία και να διαπρέψει σε αυτό (Bill Gates). Είναι σχεδόν απίθανο να εχει εξαιρετικές επιδόσεις σε κάποιο άθλημα.Είναι ιδιόρρυθμος ως χαρακτήρας. Τα επίπεδα ιδιαιτερότητας του ποικίλουν ανάλογα με το βαθμό αποτελεσματικότητας της παρέμβασης που είχε σαν παιδί. Δυσκολεύεται να αντιληφθεί οτιδήποτε ξεφεύγει από το χειροπιαστό, είναι λίγο αδέξιος στην προσεγγιση και τη γνωριμία με άλλους και έχει μονότονο τρόπο ομιλίας, χωρίς ιδιαίτερες εναλλαγές φωνής. Αυτό το τελευταίο όμως, μαζί με το απλανές του βλεμμα και το κοφτερό μυαλό του, τον καθιστούν εξόχως γοητευτικό έως και σέξυ στο γυναικείο φύλο!

Λίγο ο περιορισμένος οικογενειακός χρόνος, λίγο οι αυξημένες υποχρεωσεις, η διεκδίκηση μιας καριέρας ίσως, τα social media που προβάλλουν την εικόνα μιας πολύ καλής για να είναι αληθινής οικογένειας με  σούπερ ήρωες γονείς που έχουν super powers, είναι καθ´ όλα τέλειοι και ανταποκρινονται πλήρως σε όλους τους ρόλους, είναι οι βασικότεροι λόγοι  που το attachment parenting ( γονεικότητα προσκόλλησης: το υπερβολικό δέσιμο ανάμεσα σε γονέα και παιδί) κυριαρχεί στις μέρες μας. Ο βασικότερος βέβαια όλων, είναι οι ενοχές που μας κατατρέχουν, αιωρούνται μόνιμα πάνω μας σαν φαντάσματα και μας αφήνουν με ένα μόνιμο συναίσθημα ανεπάρκειας.

Τα ερωτήματα πολύ συγκεκριμένα: 
-Ήμουν παρούσα σήμερα αλλά ήμουν ποιοτική και συναισθηματικά διαθεσιμη ή μηπως ήμουν αποσυρμένη και απούσα συναισθηματικά; Ήμουν κάτι παραπάνω από μια παρουσία στον χώρο;

-Εντάξει, πέρασα ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά μου αλλά αυτό επαρκεί; Δεν χρειάζονται και την φυσική παρουσία τα παιδιά;
-Μήπως ήμουν υπερβολικά εξουσιαστική και άφησα το θυμό μου να επισκιάσει τα πάντα μέσα στο σπίτι;
Από την άλλη, όταν παλεύουμε να μειώσουμε τις δραστηριοτητες και τις ενασχολήσεις που μας στερούν χρόνο από τα παιδιά μας, πιάνουμε τον εαυτό μας να είμαστε πάλι ελλιπείς στο ρόλο της μητρότητας, για άλλους λόγους όμως: δημιουργούνται μέσα μας ακάλυπτα κενά που μας στερούν την ισορροπία και μας εμποδίζουν από το να προσφέρουμε όσα θα θέλαμε.
Συμπέρασμα:
Καλή μαμά είναι η ευτυχισμένη μαμά. Τα παιδιά δεν θέλουν να βλέπουν μια σκιά να περιφέρεται μέσα στο σπίτι, μια καταθλιπτική παρουσία και σίγουρα τα παιδιά χωρισμένων γονιών θέλουν να εξασφαλίσουν ότι η μαμά τους έχει και τη δίκη της ζωή, τα δικά της ενδιαφέροντα. Τα παιδιά διαζευγμένων γονιών δεν θέλουν να νιώθουν αποκλειστικά υπεύθυνα για τη ευτυχία της μαμάς τους. Είναι ένα βάρος που δεν αναλογεί ούτε στην ηλικία τους ούτε στον ρόλο τους.
Τι κάνουν οι good enough moms:
Είναι συνεπείς στο λόγο τους. Η τιμωρία είναι υπόσχεση γι’αυτες και όχι απειλή. Δεν αθετούν το λόγο τους για να μην προκαλέσουν τη δυσαρέσκεια των παιδιών τους ή να μην έρθουν αντιμέτωπες με την αντίδρασή τους.

  • Δεν ξεχνούν ότι το «όχι» τους μπορεί να τις κάνει δυσάρεστες αλλά θα τις κάνει και αποτελεσματικές αφού τα παιδιά θέλουν ξεκάθαρα όρια και ασφαλή πλαίσια.
  • Λένε «ναι» στον ποιοτικό χρόνο. «Ναι» και στη φυσική παρουσία στο μέτρο του δυνατού. Γι αυτές όμως προέχει ο λεγόμενος χρόνος ποιότητας ( quality time ) και προσπαθούν με κάθε τρόπο να τον εξασφαλίσουν.
  • Χαλαρώνουν τις προσδοκιες τους ( better done than perfect ) και δεν αυτομαστιγώνονται σε κάθε ατόπημα. Δε διστάζουν να ζητήσουν βοήθεια όποτε τη χρειαστούν.
  • Είναι αυτές που διασκεδάζουν τη γονεικότητα και αφήνουν χώρο για να κανακεψουν τον εαυτό    τους ( pampering ). Έχουν αποδεχτεί ότι είμαι ξεχωριστές οντότητες , με όνειρα και φιλοδοξίες  και μπορεί ο ρόλος της μητρότητας να είμαι ο πιο σημαντικός γι’αυτές, δεν είναι όμως ο μοναδικος. Προσδιορίζονται και μέσα από την εργασία τους αλλά και από άλλους τομείς, διαφορετικούς για την καθεμία.
  • Ακούνε τις ανάγκες τους , δίνουν φωνή στα θέλω τους και διεκδικούν  το αναφαίρετο  δικαίωμα να τα ικανοποιήσουν.

Οι Good Enough Moms, όρος που εισήγαγε ο D.W. Winnicott το 1973, έχουν αποδομήσει την εικόνα της αψεγαδιαστης μαμάς. Είναι συντονισμένες με τις ανάγκες των παιδιών τους, αλλά απαλλαγμένες από ενοχικές σκέψεις. Έχουν ανθρώπινη υπόσταση, προσπαθούν να διορθώσουν τα λάθη τους χωρίς όμως ψευδαισθήσεις παντοδυναμίας αφού έχουν αποδεχθεί το τρωτό κομμάτι τους. Ζουν με τη θεώρηση πως έχουν το δικαίωμα να βουτούν στα λάθη τους κάποιες φορές και δίνουν που και που ένα συγχωροχάρτι στον εαυτό τους!